جنگ تجاری ترامپ؛ موفقیت یا عقب‌نشینی‌های مکرر؟

در این گزارش نگاهی به سیاست‌های تعرفه‌ای و جنگ تجاری ترامپ علیه متحدان و رقبای آمریکا می‌اندزایم و کم و کیف واکنش‌ها و مقاومت دولت‌ها، عقب‌نشینی‌های ترامپ و یا حتی پیشروی‌های او را مرور می‌کنیم.

در این گزارش نگاهی به سیاست‌های تعرفه‌ای و جنگ تجاری ترامپ علیه متحدان و رقبای آمریکا می‌اندزایم و کم و کیف واکنش‌ها و مقاومت دولت‌ها، عقب‌نشینی‌های ترامپ و یا حتی پیشروی‌های او را مرور می‌کنیم. به گزارش ؛ دونالد ترامپ از زمان رسیدن به قدرت در کاخ سفید، بی‌محابا به بهانه جبران کسری تراز تجاری آمریکا و به‌منظور حفظ امنیت ملی به جنگ تجاری و وضع تعرفه‌های سنگین علیه شرکای تجاری آمریکا در سراسر دنیا پیش رفت. دوم آوریل 2025 بود که ترامپ با اعلام روز آزادی تعرفه‌های سنگین با پایه 10درصد را بر سراسر جهان حتی جزیره‌ای خالی از سکنه در نزدیکی قطب شمال اعمال کرد. متحدان آمریکا در مقابل این رفتار نامتعارف و بی‌سابقه دست‌کم تلاش کردند در ظاهر عقب‌نشینی نکنند؛ بیشترین تنش‌ها با کانادا نزدیک‌ترین و دیرینه‌ترین متحد آمریکا احساس شد؛ جهان هرگز سخنان تاریخی مک کارنی نخست‌وزیر این کشور بود که با تلخی گفته بود دیگر کانادا تنها است و آمریکا درصدد سلطه بر این کشور است را از یاد نمی‌برد. کانادا در همان وقت لیست از تعرفه‌های متقابل علیه آمریکا را معرفی کرد. حالا که رهبران دو کشور همدیگر را به تازگی ملاقات کردند و به نظر می‌رسد فضای مثبتی میان آن دو رد و بدل شده است. گرچه که جلسه بدون برگزاری حضور مک کارنی در یک نشست خبری به پایان رسید و همچنان یک توافق تجاری که به وضعیت آشفته میان روابط دو کشور پایان دهد، حاصل نشده است. به این بهانه نگاهی به سیاست‌های تعرفه‌ای و جنگ تجاری ترامپ علیه متحدان و رقبای آمریکا می‌اندزایم و کم و کیف واکنش‌ها و مقاومت دولت‌ها، عقب‌نشینی‌های ترامپ و یا حتی پیشروی‌های او را مرور می‌کنیم. مرحله نخستین تهدیدات: (ژانویه تا مارس ۲۰۲۵) ترامپ دستور بازنگری فوری در تراز تجاری دوجانبه‌ی آمریکا با دیگر کشورها را صادر کرد و به‌طور علنی تهدید نمود که در صورت عدم پذیرش «توافقات منصفانه»، تعرفه‌های گسترده‌ی «متقابل» را اعمال خواهد کرد. واکنش کشورهای دیگر: نگرانی گسترده در میان متحدان آمریکا پدید آمد؛ تماس‌های فوری دیپلماتیک و نشست‌های سطح بالا بین هیئت‌های تجاری آغاز شد. بازارهای مالی و بانک‌های مرکزی نیز نسبت به پیامدهای کلان این سیاست‌ها هشدار دادند. قدم بعدی ترامپ: ترامپ با استفاده از فشار عمومی و ضرب‌الاجل‌های رسانه‌ای تلاش کرد امتیاز بگیرد اما موفق نشد و سرانجام مجبور شد به منظور «حمایت از تولید داخلی و کاهش کسری‌های مزمن تجاری» اقدامات تاریخی ماه آوریل را انجام دهد. روز آزادی فرا رسید؛ اعلام وضعیت اضطراری و اعمال تعرفه‌ی پایه‌ی ۱۰ درصدی متقابل (۲ آوریل ۲۰۲۵) اقدام ترامپ: ترامپ دولت وضعیت اضطراری ملی اعلام کرد و تعرفه‌ای عمومی با نرخ پایه‌ی ۱۰ درصد بر واردات از اکثر کشورها وضع نمود. علاوه بر آن، نرخ‌های بالاتری برای کشورهایی که کسری تجاری بیشتری با آمریکا داشتند در نظر گرفته شد. ترامپ این تصمیم را ابزاری برای رساندن تراز تجاری به نقطه‌ی صفر عنوان کرد. واکنش‌ها: اتحادیه اروپا: تهدید به اقدامات متقابل کرد و فهرستی از کالاهای آمریکاییمورد هدف را تدوین کرد (کشاورزی، بوربن، قطعات هواپیما) و همچنین بررسی مسیرهای حقوقی در سازمان تجارت جهانی را بررسی کرد. کانادا هم بلافاصله تعرفه‌های تلافی‌جویانه اعلام کرد و فهرست کالاهای مشمول را منتشر نمود. ژاپن و کره جنوبیابراز نگرانی شدید کردند، وعده دادند از «تمام گزینه‌ها» استفاده کنند و اقدامات حمایتی برای صنایع داخلی خود تدارک دیدند. بریتانیا و هند هم خواستار رایزنی‌های فوری شدند؛ بریتانیا به آرامش فراخواند ولی برای اقدامات اضطراری آماده شد؛ هند نیز تأثیرات را بررسی و مذاکرات دوجانبه با آمریکا را ادامه داد. ترامپ در پاسخ به این واکنش‌ها، موضع خود را سخت‌تر کرد، اما ضرب‌الاجل‌هایی تعیین نمود و تهدید کرد در صورت پیشرفت نکردن مذاکرات، تعرفه‌ها را افزایش خواهد داد. در ادامه مروری به جنگ تجاری پر سر وصدای ترامپ اما پر از عقب‌نشینی‌های او می‌اندزایم. در اینجا هر مورد از متحدان و رقبا به تفیکیک مرور می‌شوند. اتحادیه‌اروپایی عقب نشینی اول: تأخیر در اجرای کامل تعرفه‌های متقابل (اواخر آوریل ۲۰۲۵) عقب‌نشینی دوم: استثناهای صنعتی محدود (ژوئن–ژوئیه ۲۰۲۵) افزایش تعرفه فولاد به 50% ضربه‌ای بزرگ به صنایع خودروسازی اروپا بود. ترامپ اما کمی بعد، مجوزهای موقت برای واردات فولاد خاص (فولاد خودروسازی آلمان و سوئد) صادر کرد. چرا که خودروسازان آمریکایی که به این آلیاژها نیاز داشتند. در نتیجه، اروپا بدون عقب‌نشینی رسمی، دسترسی به بخشی از بازار آمریکا را حفظ کرد اگرچه مجدد این تعرفه‌ اعمال شد. سر انجام در ۲۱ اوت ۲۰۲۵، آمریکا و اتحادیه‌اروپایی بیانیه‌ی مشترکی درباره‌ی چارچوب توافقی به نام«توافق متقابل، منصفانه و متوازن» منتشر کردند که به موجب آن؛ آمریکا متعهد می‌شود تعرفه‌ی کلی بر کالاهای اروپایی را تا 15% محدود کند. اختلافات حل‌نشده: کانادا: عقب‌نشینی اول-معافیت جزئی از تعرفه‌های 10% (می ۲۰۲۵) کانادا فهرست کامل کالاهای تلافی‌جویانه منتشر کرد (چوب، مواد غذایی، تجهیزات صنعتی). ترامپ هم در پی فشار ایالت‌های شمالی آمریکا و صنایع مشترک، ناچار شد کالاهای انرژی و قطعات خودرویی را از تعرفه‌ی متقابل مستثنا کرد. نتیجه هم کاهش فوری تنش و بازگشت موقت صادرات قطعات خودرو به سطح قبل از آوریل بود. ععقب نشینی دوم: مذاکره مجدد سهمیه فولاد (ژوئن ۲۰۲۵) کانادا تهدید به شکایت در سازمان تجارت جهانی کرد. ترامپ هم با نخست‌ویزر کانادا تماس تلفنی گرفت و پذیرفت سهمیه‌ی صادرات فولاد کانادا در سطح سال ۲۰۲۳ ثابت کانادا هم اقدام تلافی‌جویانه متوقف و صادارتش را حفظ کرد. بریتانیا: توافق موقت بر فولاد، اتانول و گوشت (اواخر می ۲۰۲۵) بریتانیا اعلام کرد در صورت اعمال کامل تعرفه‌ها، در سازمان تجرات جهانی شکایت می‌کند. ترامپ هم با لندن به تفاهمی موقت رسید که تعرفه بر فولاد بریتانیا نصف شود و در مقابل بریتانیا واردات اتانول آمریکایی را افزایش دهد. بریتانیا تنها کشور اروپایی بود که توانست در همان موج اول از تعرفه‌های کامل معاف شود. ژاپن: توقف افزایش تعرفه بر قطعات خودرو (جولای ۲۰۲۵) واشنگتن که تهدید به تعرفه 25% بر خودروهای وارداتی ژاپنی کرده بود. در ازای وعده توکیو برای افزایش سرمایه‌گذاری شرکت‌های ژاپنی در آمریکا تا ۴۰ میلیارد دلار، اجرای تعرفه‌ها را تعلیق کرد. صنعت خودروسازی آمریکا از شوک زنجیره تأمین نجات یافت. درنهایت اگر ژاپن هم الزامات زیست‌محیطی یا دیگر مقررات داخلی خود را تغییر ندهد، ترامپ ممکن است تعرفه‌های بیشتری وضع کند. کره جنوبی: محدودسازی سقف تعرفه به 15% (اوت ۲۰۲۵) سئول هم تهدید کرد پرونده را به سازمان تجارت جهانی ببرد. ترامپ با رئیس‌جمهور کره جنوبی توافق کرد در ازای یک بسته سرمایه‌گذاری ۲۵ میلیارد دلاری در خاک آمریکا، سقف تعرفه بر کالاهای کره‌ای از 25% به 15% کاهش یابد. هند: تعلیق تعرفه بر دارو و محصولات کشاورزی (ژوئن ۲۰۲۵) هند تهدید کرد صادرات مواد دارویی حیاتی به آمریکا را محدود می‌کند. وزارت تجارت آمریکا دو بخش دارویی و کشاورزی هند را از لیست تعرفه‌ی 10% خارج کرد. اما همچنان بخش‌های الکترونیک، گوشی و کالاهای تکنولوژیک هنوز با تهدید تعرفه روبرو هستند.ترامپ تهدید کرده است به خاطر روابط هند با روسیه یا واردات نفت روسی، تعرفه‌های بیشتری بر کالاهای هندی وضع کند. چین: توافق عناصر نادر خاکی (ژوئن ۲۰۲۵) پس از محدودیت صادرات چین، صنایع فناوری و دفاعی آمریکا دچار کمبود شدند. ترامپ در مذاکرات ژنو پذیرفت برخی تعرفه‌های بخش صنعتی چین را موقتاً تعلیق کند تا صادرات عناصر نادر خاکی از سر گرفته شود. این نخستین عقب‌نشینی آشکار در برابر پکن و نشانه‌ای از استفاده ابزاری از تعرفه‌ها برای مذاکره بود. توقف مرحله‌ای تعرفه‌های فناوری (ژوئیه ۲۰۲۵) چین تهدید کرد تعرفه متقابل بر تراشه‌ها و مواد نیمه‌هادی اعمال کند. ترامپ اعلام کرد افزایش تعرفه بر محصولات الکترونیکی چینی تا پایان تابستان متوقف می‌شود. مسائل کلیدی هنوز میان چین و آمریکا حل نشدند از جمله موضوع مالکیت فکری، یارانه‌های صنعتی چین، دسترسی به بازار خدمات و زیرساخت‌های فناوری. ترامپ هم تهدید کرده اگر چین به تعهداتش عمل نکند، تعرفه‌ها را دوباره به سطوح بالاتر (مثلاً تا 125% یا بیشتر) بازمی‌گرداند. وضعیت کلی جنگ تجاری ترامپ: تعرفه 50% فولاد و آلومونیوم ترامپ بر شرکای اروپایی و آسیایی‌ش همچنان ادامه دارد و یکی از جدیدترین اقدامات تعرفه‌ی 25% بر واردات کامیون‌های متوسط و سنگین است که از اول نوامبر ۲۰۲۵ اجرا خواهد شد. همچنین ترامپ اخیراً تعرفه‌هایی بر چوب، گوشی، کالاهای چوبی مبلمان و سایر اقلام وابسته اعلام کرده یا در شرف اجراست.