حرکت هند به سمت ایران بعد از مکانیسم ماشه | انتخاب چین بین معاهده ۲۵ساله با ایران و رابطه با آمریکا کدام است؟

هفته گذشته وزارت بازرگانی هند اعلام کرد یک محموله نفت خام به ارزش ۱۱۱ میلیون دلار از ایران وارد کرده است و این سیگنال را به بازار می دهد که نفت ایران قرار است جایگزین نفت روسیه شود.

هفته گذشته وزارت بازرگانی هند اعلام کرد یک محموله نفت خام به ارزش ۱۱۱ میلیون دلار از ایران وارد کرده است و این سیگنال را به بازار می دهد که نفت ایران قرار است جایگزین نفت روسیه شود. هفته گذشته وزارت بازرگانی هند اعلام کرد: این کشور در ماه ژوئن یک محموله نفت خام به ارزش ۱۱۱ میلیون دلار از ایران وارد کرده است. این در حالی است که هند در پی خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و با پذیرش فشارهای واشنگتن واردات نفت خام از ایران را متوقف کرده بود. هند علاوه بر نفت خام همچنین از ابتدای سال جاری میلادی تا پایان ماه جولای ۹۴ میلیون دلار فرآورده نفتی از ایران وارد کرده است.بر این اساس، مجموع صادرات نفت و فرآورده نفتی ایران به هند در هفت ماهه نخست ۲۰۲۵ بالغ بر ۲۰۵ میلیون دلار بوده که ۵۴ درصد از کل صادرات ایران به این کشور را تشکیل داده است. وی ادامه داد: روابط تجاری چندانی با هند نداریم اما با توجه به شرایط موجود به نظر نمی رسد که هند بخواهد روابط تجاری خود را با ماقطع کند. به گفته وی، صادرات و وارداتی که ما با هند داریم هیچیک در قطع نامه های سازمان ملل نیست و هند با وضعیت جدیدی که شکل گرفته و قطب بندی های جدید هند روابط تجاری اش را با ما قطع کند. ناترازی دومیلیون بشکه ای نفت هند چگونه جبران می شود؟ سابقه صادرات نفت ایران به هند صادرات نفت ایران به هند پیشینه‌ای به اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی بازمی‌گردد، زمانی که پالایشگاه‌های دولتی هند مانند «پالایشگاه بمبئی» نخستین محموله‌های نفت خام ایران را دریافت کردند. در دهه ۱۹۸۰ با رشد ظرفیت پالایشی و ورود بخش خصوصی، ایران جایگاه تثبیت‌شده‌ای در تأمین سوخت هند پیدا کرد، خصوصاً برای تأمین نفت‌های سنگین و ترش. پیش از موج تحریم‌های یکجانبه آمریکا در سال ۲۰۱۲، ایران در میان سه تأمین‌کننده برتر نفت خام هند قرار داشت و سالانه تا ۱۸ میلیون تن نفت به این کشور صادر می‌کرد. مشتریان عمده شامل پالایشگاه‌های مانگالور رِفاینِری، اِسار اویل و چنای پترولیوم بودند که واحدهای فرآیندشان به خوبی با نفت «ایران سنگین» و «سروش» مطابقت داشت. با آغاز تحریم‌ها در میانهٔ ۲۰۱۲، سهم ایران به تدریج کاهش یافت و پالایشگاه‌ها جایگزین‌هایی مانند عربستان، عراق و کویت را بررسی کردند. توافق برجام در ۲۰۱۵ فرصتی برای بازگشت ایران ایجاد کرد و سال ۲۰۱۶ حجم واردات هند از ایران از مرز ۴۵۹ هزار بشکه در روز گذشت. این همکاری اما با خروج آمریکا از برجام در ۲۰۱۸ و تهدید به تحریم ثانویه دوباره قطع شد. در کنار مبادله نفت خام، ایران و هند همکاری‌های لجستیکی و مالی مهمی داشتند؛ از جمله ساخت پایانه ذخیره‌سازی مشترک در بندر جواهر لعل نهرو و استفاده از سازوکار روپیه-ریال برای تسویه معاملات، که موجب دور زدن موقت محدودیت‌های دلاری شد. پروژه‌های مشترک در بنادر مانند بندر چابهار نیز بخشی از استراتژی هند برای تثبیت امنیت انرژی از مسیر ایران محسوب می‌شد. از منظر فنی، شباهت نفت ایران و اورال روسیه یکی از مهم‌ترین مزیت‌های ایران برای جایگزینی در پالایشگاه‌های هند است. نفت خام اورال، ترکیبی از نفت میادین غرب سیبری و ولگا، در دسته نفت‌های سنگین‌تر و ترش با درجه API حدود ۳۰ و گوگرد بین ۱.۳ تا ۱.۵ درصد قرار دارد. نفت «ایران سنگین» نیز دارای درجه API مشابه (حدود ۳۰.۱) و گوگرد نزدیک به همین محدوده است. این شباهت فنی بدین معناست که پروفایل برش پالایشی، نسبت تولید فراورده‌های سبک (بنزین و نفتا) و میانی (گازوئیل، نفت کوره، سوخت دریایی) بین این دو نوع نفت بسیار نزدیک است، در نتیجه پالایشگاه‌ها می‌توانند بدون تغییرات پرهزینه در تجهیزات، جایگزینی را انجام دهند. همچنین شاخص‌های دیگری مانند نقطه ریزش نفت، فشار بخار و پایداری حرارتی هیدروکراکینگ در هر دو نوع نفت تقریباً برابر است، لذا واحدهای Resid Hydrocracker و Desulfurization در پالایشگاه‌های هند، که برای پردازش اورال تنظیم شده‌اند، قادر به پالایش نفت ایران با همان راندمان هستند. این امر از منظر تجاری نیز اهمیت دارد؛ زیرا زمان توقف تولید برای تغییر خوراک به حداقل می‌رسد و هزینه سازگاری کاهش می‌یابد. در مجموع، سابقه تاریخی همکاری نفتی ایران با هند، زیرساخت‌های موجود، تجربه پالایش نفت ایران، و نزدیکی مشخصات فنی نفت خام دو کشور، زمینه‌ای فراهم کرده است که در صورت کاهش عرضه روسیه، بازگشت ایران به بازار نفت هند هم از لحاظ فنی و هم از نظر اقتصادی سریع و کم‌هزینه باشد.