راز مقدسی که سبب ساخت اهرام توسط مصریان باستان شد! | عکس

مصریان باستان در ساختن این بناها اندیشه دینی و اعتقاد عمیق خود به زندگی و جاودانگی در جهان پس از مرگ را نشان می‌دادند. هدف از ساخت اهرام هم فراتر از جنبه معماری آن بود و با عمق باور دینی و تفکر فلسفی پیچیده و به هم‌پیوسته مصریان باستان ارتباط داشت.

مصریان باستان در ساختن این بناها اندیشه دینی و اعتقاد عمیق خود به زندگی و جاودانگی در جهان پس از مرگ را نشان می‌دادند. هدف از ساخت اهرام هم فراتر از جنبه معماری آن بود و با عمق باور دینی و تفکر فلسفی پیچیده و به هم‌پیوسته مصریان باستان ارتباط داشت. به گزارش ، ساختن اهرام در مصر باستان، نه کاری تصادفی و بی‌هدف بود و نه صرفا بیان‌گر تمایل به ساخت مقبره‌هایی سنگی و عظیم برای تجلیل و بزرگداشت پادشاهان؛ بلکه پروژه‌ای انسانی، روحانی و فلسفی بود که از تمام جوانب به هم پیوسته و منسجم به شمار می‌آمد. مصریان باستان در ساختن این بناها اندیشه دینی و اعتقاد عمیق خود به زندگی و جاودانگی در جهان پس از مرگ را نشان می‌دادند. هدف از ساخت اهرام هم فراتر از جنبه معماری آن بود و با عمق باور دینی و تفکر فلسفی پیچیده و به هم‌پیوسته مصریان باستان ارتباط داشت. مفهوم زندگی ابدی پس از مرگ نقش برجسته‌ای در اندیشه مصریان باستان داشت و محور بسیاری از فعالیت‌های دنیوی آنان در آن دوران بود. این بناهای هرمی عظیم، معابدی معنوی برای رستاخیز و اتحاد با خدایان بودند و در شکل هندسی خود بازتابی از تامل فلسفی درباره نظام کیهانی به شمار می‌رفتند که بر اساس تعادل و هماهنگی میان زمین و آسمان، ماده و روح بنا شده بود. به همین دلیل مصریان باستان هر آنچه را که برای تضمین بهره‌مندی از زندگی ابدی لازم بود، در زمان حیات خود فراهم می‌کردند. ساخت مقبره‌ هرمی مستحکم برای پادشاه، که بر فراز یک اتاق تدفین در اعماق زمین بنا می‌شد و درون آن تابوتی سنگی قرار داشت که «مومیایی» پادشاه با نهایت دقت در آن نگهداری می‌شد، از نگاه آنان تضمینی جاودانه برای ادامه سفر او در جهان پس از مرگ بود. اهرام و انگیزه مصریان برای ساختن آن‌ها قرن‌ها فکر بسیاری را به خود مشغول کرده و این امر باعث شده است که مردم اغلب از چارچوب منطق فراتر بروند و اهرام مصر - به ویژه هرم جیزه که بزرگ‌ترین هرم مصر است - را با داستان‌ها و افسانه‌های جذابی درباره روش ساخت و نقش کارکردی آن احاطه کنند، تا جایی که حتی هویت سازندگان آن نیز مورد تردید و شک واقع شده و روایت‌هایی مطرح شده که فاقد هرگونه مبنای تاریخی یا علمی است. در اینجا تلاش می‌کنیم به چند پرسش پاسخ دهیم: چرا مصریان شکل هرمی را برای حفظ اجساد پادشاهان انتخاب کردند؟ معنای دینی و فلسفی ساختن این سازه‌های سنگی عظیم که فراتر از جنبه معماری آن بود، چیست؟ آیا اهرام فقط به عنوان مقبره به کار می‌رفتند یا کاربردهای گسترده‌تری نیز در مراسم تدفین داشتند؟ آیا اقوامی غیر از مصریان نیز در ساخت آن‌ها مشارکت داشتند؟ و سرانجام، آیا اهرام با «بهره‌کشی و شکنجه کارگران» ساخته شدند، چنان‌که برخی مطرح کرده‌اند؟ «صعود به سوی خورشید» تصویر هوایی از هرم شاه خفرع از سلسله چهارم (حکومت: ۲۴۳۷ تا ۲۴۱۴ پیش از میلاد) همواره این پرسش مطرح بوده است که چرا پادشاهان مصر باستان تصمیم گرفتند مقبره‌هایشان را به شکل هرم بنا کنند؟ پاسخ در این حقیقت نهفته است که آنان در این فرم خاص معماری، صادقانه‌ترین شیوه بیان باور به خورشید را می‌دیدند که اساس باورهای دینی مصر باستان بود. آن‌ها در فرم کلی هرم و به ویژه در راس آن (که در مصر باستان به آن «بِن‌بِن» می‌گفتند)، تجسمی از پرتوهای خورشید را مشاهده می‌کردند که به سمت زمین فرود می‌آمد. به همین دلیل پادشاهان مصر باستان مایل بودند در مقبره‌هایی دفن شوند که شکل پرتوهای خورشید را داشته باشد، همان پرتوهایی که امیدوار بودند در هنگام برانگیخته شدن دوباره به سوی آن صعود کنند. در دوره پادشاهی کهن مصر (۳۱۵۰ تا ۲۱۱۷ پیش از میلاد)، شاه به عنوان «ایزد» یا موجودی الهی تلقی می‌شد. شاه به دلیل جایگاه مقدسی که داشت، به طور طبیعی همه قدرت را در دست می‌گرفت و نظام پادشاهی در مصر باستان جایگاهی خاص و ممتاز در چارچوب دین داشت. این حقیقت را می‌توان به روشنی در سبک معماری این دوره، به خصوص اهرام دید. همچنین چیدمان و سازمان‌دهی این بناها، گواه روشنی از ارتباط نزدیکی است که میان «رَع» (خدای خورشید) و شاه (ایزد) وجود داشت؛ رابطه‌ای که گاه این دو را چنان به هم نزدیک می‌کرد که گویی یکی هستند. قایق‌های چوبی خورشیدی در کنار هرم شاه خوفو (۲۴۷۰ تا ۲۴۴۷ پیش از میلاد) پیدا شدند. مصریان معتقد بودند که فرعون پس از مرگ از این قایق‌ها استفاده می‌کند تا «رَع» را در سفر آسمانی‌اش همراهی کند و در نتیجه با ایزد متحد شده و برای زندگی جاودانه دوباره زنده شود بر اساس تقسیم‌بندی تاریخ مصر باستان به سلسله‌های حاکم، به نظر می‌رسد که هرم در دوران سلسله چهارم (۲۵۲۰ تا ۲۳۹۲ پیش از میلاد) وارد حوزه اعتقاد به خورشید شد. ضلع‌های بیرونی مثلث هرم نمادی از پرتوهای خورشید بود که گاه در نقاشی‌های دیگر نیز به صورت دسته‌ای از خطوط ترسیم می‌شد و گاهی در انتهای این پرتوها دست‌هایی نیز به تصویر کشیده می‌شد (همان‌طور که در هنر دوره تل العمارنه در زمان شاه آخناتون، ۱۳۶۰ تا ۱۳۴۳ پیش از میلاد، دیده می‌شود). اسکندر بدوی در مطالعه خود با عنوان «تاریخ معماری در مصر باستان» می‌گوید: «در دوره پادشاهی میانه (۲۰۶۶ تا ۱۷۸۱ پیش از میلاد)، بخش‌های بالایی مقبره‌ها شکلی هرمی داشتند که راس آن به شکل هُرَیم (هرم خوابیده) ساخته شده بود و بر آن نماد چشم (حورس) حک می‌شد. سپس متنی اضافه می‌شد که برای فرد مرده آرزو می‌کرد در هنگام عبور از آسمان بتواند 'سرور افق' (خورشید) را ببیند.» بدوی همچنین اشاره می‌کند که تأثیر خورشیدی را می‌توان در بخش‌های مختلفی که برای اجرای مراسم خورشیدی در معابد وداع کنار اهرام ساخته شده‌اند، و همچنین در دفن قایق‌های چوبی که در این مکان‌ها کشف شده‌اند، به وضوح مشاهده کرد. «جاده ابدیت» مهندسان شاه سنفرو برای نخستین بار توانستند مقبره‌ای به شکل هرم کامل بسازند. این هرم در منطقه دهشور امروز با نام هرم سرخ شناخته می‌شود مصریان در زبان باستانی خود به هرم، «مِر» می‌گفتند که به معنای «محل صعود» بود. این نام به وضوح بیانگر باور آنان است که هرم وسیله‌ای برای «صعود روح پادشاه به آسمان برای یکی شدن با ایزد رَع» است. واژه «هرم» در بسیاری از زبان‌های اروپایی از کلمه یونانی «پیرامیس» گرفته شده که به معنای «تکه‌ای نان مثلثی» است. این اصطلاحی بود که یونانیان هنگام بازدید از مصر، برای نزدیک‌تر کردن مفهوم شکل هرم به زبان خود به کار بردند. برخی نیز معتقدند که کلمه «هرم» ریشه سامی باستانی دارد و به شکل هندسی با چهار ضلع اشاره دارد که در نقطه‌ای مرکزی در بالا به هم می‌رسند. این همان شکلی است که مصریان باستان با آزمون‌ها و تلاش‌های بسیار برای ساخت مقبره خود به آن رسیدند. سابقه شکل‌گیری ایده ساخت هرم در میان مصریان باستان، ابتدا از بنایی سنگی و قدیمی‌تر به نام «مصطبه» آغاز شد که به دوره سلسله اول (۳۱۵۰ تا ۲۸۹۰ پیش از میلاد) تعلق دارد. این بنا در پایین گسترده‌تر بود و هر چه بالاتر می‌رفت از پهنایش کاسته می‌شد. برای رسیدن به فرم کامل هرم، مهندسان مصری آزمایش‌های معماری گوناگون انجام دادند که سرانجام در دوره حکومت شاه سنفرو (نب‌ماعت)، اولین شاه سلسله چهارم (۲۵۲۰ تا ۲۴۷۰ پیش از میلاد)، با موفقیت به پایان رسید. در زمان او، مهندسان موفق شدند نخستین مقبره را به صورت هرمی کامل، موسوم به «هرم سرخ»، در منطقه دهشور بنا کنند. این موفقیت مقدمه‌ای شد برای ساخت اهرام بزرگ‌تر و باشکوه‌تر از جمله اهرام مشهور جیزه. همان‌طور که اشاره شد، هرم «جاده ابدیت» و ابزاری برای صعود پادشاه به آسمان بود. مصریان اعتقاد داشتند که مرگ پایان زندگی نیست، بلکه آغاز حیاتی دیگر و سفری روحانی به جهان جاودانگی است. هرم در باور آنان «پلکانی آسمانی» به شمار می‌رفت. این مفهوم را به روشنی می‌توان در معماری «هرم پلکانی» شاه جوزر، اولین شاه سلسله سوم (۲۵۸۴ تا ۲۵۶۵ پیش از میلاد)، مشاهده کرد که به شکل پله‌هایی ساخته شده بود تا «روح شاه متوفی از طریق آن به آسمان صعود کند و با ایزد رَع، خدای خورشید که نماد نور و زندگی ابدی بود، یکپارچه شود.» هرم پلکانی شاه جوزر از سلسله سوم و مجموعه تدفینی او در سقاره (دوره حکومت: ۲۵۸۴ تا ۲۵۶۵ پیش از میلاد) برخی پژوهشگران معتقدند که هرم علاوه بر نماد خورشید، نمادی از نیروی الهی نیز بود که «روح شاه را به آسمان بالا می‌برد». شاه پس از مرگ به «اوزیریس»، ایزد جهان دیگر، تبدیل می‌شد و همانند خداوند به جاودانگی می‌رسید و شریک او در سفر روزانه‌اش در آسمان می‌شد. طراحی هرم نیز بر اساس همین باور صورت گرفته بود. مصری‌ها هنگام ساخت هرم می‌کوشیدند آن را به مخزنی امن برای نگهداری جسد شاه تبدیل کنند، تا از روح او محافظت شود و زندگی ابدی‌اش ادامه یابد زیرا در باور مصریان، بدن انسان جایگاهی بسیار مهم داشت. آن‌ها اعتقاد داشتند که وجود انسان از چند بخش تشکیل شده که مهم‌ترین آن‌ها «جسد» است، یعنی بخش قابل رؤیت با چشم، و «با» (روح) که شخصیت انسان در دنیای ارواح به شمار می‌رفت و همواره به شکل پرنده‌ای با سر انسان – با چهره فرد متوفی – تصویر می‌شد؛ نمادی از خود شخص و روحش که پس از مرگ از بدن جدا شده و به آسمان می‌رفت. به باور آن‌ها «با» هر از گاهی برای بازدید از جسد بازمی‌گشت. عنصر سوم «کا» (قرین یا هم‌زاد) است. مصریان معتقد بودند که «کا» روحی مادی اما نادیدنی است که هم‌زمان با انسان متولد می‌شود و از جنس ماده‌ای سبک و نامرئی مثل هوا و دقیقا به شکل صاحبش است. پس از مرگ، «کا» کنار جسد باقی می‌ماند تا «با» بازگردد و این دو عنصر با هم متحد شوند. پس از این اتحاد، فرد متوفی به «مزارع سعادت ابدی» وارد می‌شد که در زبان مصر باستان به آن مزارع «آرو» گفته می‌شد. البته این اتفاق تنها زمانی رخ می‌داد که شخص از دادگاه روز حساب سربلند بیرون می‌آمد، در غیر این صورت محکوم به نابودی ابدی بود. نقشه‌ برشی که ساختار معماری اتاق تدفین را نشان می‌دهد؛ اتاقی که با دقت طراحی شده تا جسد شاه خوفو، از دوره سلسله چهارم (۲۴۷۰–۲۴۴۷ پیش از میلاد)، درون هرم و به گونه‌ای امن نگهداری شود بر این اساس، مصریان باور داشتند که «با» و «کا» (روح و هم‌زاد) نمی‌توانند سفر جاودانگی خود را بدون جسدی سالم و محفوظ ادامه دهند. به همین دلیل اهرام با دقتی بسیار بالا و به نحوی طراحی می‌شدند که بیشترین امنیت را برای حفظ مومیایی شاهان در برابر سارقان مقبره‌ها و عوامل طبیعی فراهم کنند و به این ترتیب روح شاه بتواند در مراسم رستاخیز به جسد بازگردد و به زندگی ابدی برسد. به همین دلیل مهندسان باستانی اتاق‌های دفن پیچیده و دالان‌های مخفی درون اهرام طراحی کردند و آن‌ها را به پیشکش‌ها، مجسمه‌ها و متون مقدسی مجهز ساختند که شاه را در سفرش به جهان دیگر یاری کنند. مصریان باستان همچنین این اتاق‌های تدفین را به مجموعه کاملی از ابزارها و اثاثیه‌ای مجهز...