شاهد ۱۳۶؛ از پهپاد واقعی تا اسباب‌بازی/ وقتی فناوری ایرانی الهام‌بخش بازار روسیه شد +عکس و فیلم

مدل اصلی این پهپاد، Geran-۲، همان نسخه‌ی روسی پهپاد ایرانی شاهد–۱۳۶ است؛ پهپادی که طی سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین ابزارهای نبرد پهپادی در منطقه تبدیل شده است.

مدل اصلی این پهپاد، Geran-۲، همان نسخه‌ی روسی پهپاد ایرانی شاهد–۱۳۶ است؛ پهپادی که طی سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین ابزارهای نبرد پهپادی در منطقه تبدیل شده است. الهامی از فناوری ایرانی گرچه این محصول رسماً به عنوان یک اسباب‌بازی روسی معرفی شده، اما ریشه‌ی طراحی آن به ایران بازمی‌گردد. پهپاد شاهد–۱۳۶، که مبنای ساخت «گران–۲» بوده، یکی از شناخته‌شده‌ترین تولیدات پهپادی ایران در دهه‌ی اخیر است. این پهپاد با بدنه‌ای حدود ۳.۵ متر، وزن تقریبی ۲۰۰ کیلوگرم و بردی در حدود ۲۵۰۰ کیلومتر، برای عملیات‌های انتحاری و حملات نقطه‌ای طراحی شده است. از نظر فنی، شاهد–۱۳۶ دارای موتور پیستونی عقب‌نصب (Pusher) و بال‌های دلتا شکل است که به آن امکان پرواز پایدار در ارتفاع پایین و هزینه‌ی تولید اندک را می‌دهد. سیستم هدایت ترکیبی (INS و GPS) آن باعث می‌شود بتواند بدون نیاز به ارتباط مداوم با مرکز کنترل، به سمت هدف پرواز کند. وزن سرجنگی آن معمولاً بین ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم است و همین موضوع باعث شده تا با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر از موشک‌های بالستیک، به سلاحی مؤثر برای نفوذ در پدافندهای پیشرفته تبدیل شود. شاهد–۱۳۶ نخستین‌بار در رزمایش‌های سپاه پاسداران معرفی شد، اما شهرت جهانی خود را در مدت زمانی کوتاه به‌دست آورد. طبق گفته کارشناسان، این مدل از پهپاد در جریان جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل نیز مورد استفاده قرار گرفته است. جالب آنکه کارشناسان غربی پس از مشاهده عملکرد این پهپاد، آن را یکی از مؤثرترین سلاح‌های کم‌هزینه‌ی قرن توصیف کردند. به‌دنبال آن، وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد روی پروژه‌ای مشابه به نام LUCAS کار می‌کند تا سامانه‌ای با ویژگی‌های نزدیک به شاهد–۱۳۶ توسعه دهد؛ اقدامی که نشان می‌دهد طراحی ایرانی تا چه اندازه بر معادلات نظامی روز جهان تأثیر گذاشته است. تبدیل یک فناوری نظامی ایرانی به عنصر سرگرمی در بازار روسیه را می‌توان پدیده‌ای چندوجهی دانست. از یک سو، این اتفاق نشان می‌دهد که محصولات فناورانه‌ی ایران، حتی در خارج از مرزهای نظامی نیز به‌نوعی شناخته شده‌اند. از سوی دیگر، جنبه‌ی نمادین آن قابل‌توجه است: فناوری‌ای که برای نبرد طراحی شده بود، حالا به بخشی از بازی و تخیل کودکان بدل شده است — از آسمان نبرد تا زمین بازی. این پهپاد پلاستیکی شاید فقط یک اسباب‌بازی ساده به نظر برسد، اما بازتاب فرهنگی و رسانه‌ای آن نشان می‌دهد که تأثیر فناوری ایرانی دیگر صرفاً محدود به میدان جنگ نیست؛ بلکه به نوعی الهام‌بخش تصاویری تازه از قدرت، نوآوری و حتی سرگرمی شده است. نویسنده: ز. آقا رضایی