ماجرای ناتمام جنگنده اف ۳۵ برای آنکارا؛ مشکل اردوغان است یا ترکیه؟

اغلب تحلیلگران در آمریکا و ترکیه، بر این باورند که قرار نیست واشنگتن به آنکارا جنگنده اف ۳۵ بفروشد و مشکلات این قرارداد، عمیق‌تر از آن چیزی است که اردوغان تصور می‌کند.

رسانه‌های نزدیک به دولت اردوغان و حزب حاکم ترکیه، اطلاعاتی درباره جزئیات دیدار روسای جمهوری ترکیه و روسیه منتشر نکردند و هنوز مشخص نیست آیا اردوغان می‌تواند بنا به درخواست ترامپ، تصمیماتی جدی در مورد روابط آنکارا – مسکو بگیرد یا نه. این یک قرارداد عادی نیست مساله اصلی این است که یک بار دیگر دیوار اعتماد بین آمریکا و ترکیه فروریخته و این اتفاق از منظر تاریخی، شبیه همان اتفاقی است که ۵۰ سال پیش در جزیره قبرس روی داد. یعنی همان زمانی که ارتش ترکیه، بی‌توجه به اعتراضات آمریکا و ناتو، صدها نفر از چتربازان خود را بر خاک شمال جزیره قبرس فرود آورد و جنگ سختی درگرفت که هنوز هم پیامدهای ژئوپلیتیک و سیاسی آن برقرار است.در همان دوران بود که آمریکا در اعتراض به این اقدام ترکیه، تحریم نظامی سنگینی بر این کشور اعمال کرد. به باور ترک‌ها، تصادفی نیست که این اتفاق دقیقاً در همان دورانی روی داده که جو بایدن به عنوان یک سناتور جوان در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، بیشترین نقش را در اعمال تحریم علیه ترکیه بر عهده داشته است. آمریکایی‌ها این را فقط مشکل اردوغان نمی‌دانند و در واشنگتن، ترکیه از نظر استراتژیک غیرقابل پیش‌بینی تلقی می‌شود. در دُور دوم ریاست جمهوری ترامپ، تیم اردوغان امیدوار بود که همکاری سیاسی – دفاعی بین ترکیه و آمریکا، به مراتب بهتر از دوران زمامداری بایدن باشد و سیگنال‌های اولیه مثبت نیز فرستاده شد. اما مشاورین پنتاگون توصیه کردند که همکاری دفاعی آمریکا با ترکیه، در سطح محدودی باقی بماند. اعضای کمیته سیاست خارجی سنا معتقدند که ترکیه عملاً همسویی استراتژیک نمایانی با آمریکا و ناتو ندارد. در همین حال، اندیشکده آمریکایی رند و شورای آتلانتیک، دیدگاه‌های مشابهی درباره ترکیه دارند و هر دو گفته‌اند: «ترکیه هنوز هم از نظر استراتژیک مهم است. اما دیگر یک شریک فناوری قابل اعتماد نیست. از این گذشته، رفع تحریم نظامی علیه ترکیه، اعتبار CAATSA را تضعیف می‌کند و سابقه بدی را برای سایر متحدان ایجاد می‌کند». تحلیلگران تندروتر نزدیک به جمهوری خواهان آمریکا نیز معتقدند که رفتار آمریکا با ترکیه باید بر اساس دو اصل ثابت باشد: ۱.ترکیه دشمن نیست، متحد است. اما کاملاً قابل اعتماد نیست. ۲.همزیستی استراتژیک با ترکیه، به مراتب بهتر است از همراهی و ادغام عمیق. آیا اظهارات تام باراک جدی است؟ روزنامه‌های آکشام، حریت و صباح هر سه از جراید نزدیک به حزب حاکم ترکیه، اظهارات اخیر تام باراک سفیر آمریکا در ترکیه در مورد احتمال گشوده شدن گره اف ۳۵ را به عنوان خبر مهمی تلقی کرده‌اند. ولی منتقدین معتقدند که انگیزه اصلی انتشار سخنان امیدوارکننده تام باراک، کارکردی در حد باز نگه داشتن کانال‌های ارتباطی، جلوگیری از تشدید تنش و حفظ اهرم فشار دارد و نشان دهنده تغییر سیاست نیستند. به باور تحلیلگران دفاعی آمریکایی، احتمال تحویل دادن جنگنده اف ۳۵ به ترکیه نزدیک به صفر است. چرا که پای موانع ساختاری در میان است و نه اختلاف نظرهای گذرا و موقت.