همزیستی ناخودآگاه با شیاطین در هالوین/ آیا نسل جدید در آینده با نوروز و یلدا بیگانه خواهد شد؟

در پس هالوین یک شبکه قدرتمند رسانه‌ای و سرگرمی قرار دارد که از طریق تولید فیلم‌های ترسناک پرمخاطب جلوه‌های خوف‌انگیز و رفتارهای غیرعادی را به امری عادی بدل می‌کند.

در پس هالوین یک شبکه قدرتمند رسانه‌ای و سرگرمی قرار دارد که از طریق تولید فیلم‌های ترسناک پرمخاطب جلوه‌های خوف‌انگیز و رفتارهای غیرعادی را به امری عادی بدل می‌کند. سرویس جامعه مشرق - در سال‌های قبل کمتر، اما اخیرا برگزاری جشن‌های تم ترسناک در میان بخشی از جوانان رواج بیشتری یافته است. اگر پیش‌تر بزرگداشت هالووین به انتشار چند استوری، استیکر یا چیدمان ویترین‌هایی با کدو تنبل و ماسک‌های ترسناک محدود می‌شد، امروز از فضای مجازی فراتر رفته و به برگزاری دورهمی‌ها، کافه‌جشن‌ها و حتی ایونت‌های غیررسمی و زیرزمینی رسیده است. روندی که ردّ آن در داده‌ها و آمارها نیز به‌روشنی دیده می‌شود که در ادامه به جزئیات آن خواهیم پرداخت. جزئیات مراسمی که اگر به ریشه و تاریخچه آن دقیق ش ویم، با لایه‌هایی تاریک و پیوند خورده با شیاطین خواهیم رسید. تو چرا انقدر ترسناکی! اینستاگرام را که در هفته اخیر باز می‌کردیم، یک ویدیو ترند شده به چشم می‌خورد که از لنز دوربین، مردم متعجب و وحشت‌زده را نشان می‌داد. تو چرا انقدر ترسناکی، وای ترسیدم!!! همیشه این شکلی هستی؟ این چه کاریه آخه من سن و سالم بالاست! این جملاتی بود که مردم به یک بلاگر میکاپ آرتیست یا آرایشگر صورت می‌گفتند. دختر بلاگر، سیمای خود را به شکل یک پیرزن زشت و ترسناک کرده بود و پس از انتشار ویدیو چگونگی آرایش، در پست بعدی خود تصاویر واکنش مردم را منتشر کرده بود تا بازدید خود را بالاتر ببرد. وقتی پست‌های بعدی را مشاهده می‌کنیم، ویترین ایونت‌های زیرزمینی و کافه‌های غیرمجاز را می‌بینیم که با موزیک«This Is Halloween» تدوین و منتشر شده است. قطعه‌ای که در اصل برگرفته از موسیقی انیمیشن کلاسیک «کابوس پیش از کریسمس» است؛ اثری ساخته‌ی دنی الفمن که در سال ۱۹۹۳ توسط استودیوی دیزنی منتشر شد. اکنون، نسخه‌های ریمیکس‌شده و مدرن این موسیقی در فضای اینستاگرام فارسی به یکی از ترندهای پرطرفدار بدل شده و بسیاری از نوجوانان ایرانی از آن برای ساخت ویدیوها و تولید محتوای خود بهره می‌برند؛ پدیده‌ای که نشان می‌دهد چگونه یک اثر هنری غربی، پس از سه دهه، بار دیگر در قالبی متفاوت در فضای مجازی ایران بازتولید می‌شود. گریم کودکان برای هالووین چه کسانی از مر اسم هالوین منفعت می‌برند؟ همچنین استودیوهای تولید محتوا و طراحان دکور با ساخت و تبلیغ دکورهای مخصوص هالووین، سعی در جلب توجه مشتریان دارند؛ دکورهایی که معمولاً با ترکیبی از جلوه‌های تاریک، رنگ‌های تند و سلیقه‌ی جوان‌پسند طراحی می‌شوند. از سوی دیگر، آتلیه‌های عکاسی نیز با بهره‌گیری از همین فضا، بخشی از درآمد خود را بر پایه‌ی ترندهای روز از جمله هالووین استوار کرده‌اند. پدیده بعدی کافه‌ها و ایونت‌های خصوصی است که در یک سال اخیر، به این جریان پیوسته‌اند. این اماکن با استفاده از نمادها، نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های تزئین‌شده با رنگ‌های مشکی و نارنجی، حال‌وهوای این مناسبت را بازآفرینی می‌کنند. برخی از آن‌ها حتی در وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی آدرس خود را منتشر می‌کنند تا گروه‌هایی که فضای مناسب برای برگزاری چنین مراسمی ندارند، از محیط آماده و دکورشده‌ی آن‌ها استفاده کنند. حتی شواهد نشان می‌دهد که گارسون‌ها و آشپزهای این رستوران‌ها با پوشش‌های ترسناک و هماهنگ با حال‌وهوای هالووین از مهمانان پذیرایی می‌کنند — نشانه‌ای از گسترش تدریجی یک فرهنگ نمایشی که در لایه‌های مختلف سرگرمی و بازاریابی نفوذ کرده است. آمار توجه کار بران به هالوین در سه سال اخیر با توجه به آمار محتواهای منتشر شد از تاریخ ۶ تا ۱۱ آبان‌ماه که به ایام هالوین مرتبط می‌شود، تحولات انتشار محتوا با کلیدواژه «هالووین» در سه شبکه‌ اجتماعی اینستاگرام، توییتر و تلگرام، طی سه سال ۱۴۰۲ - ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ را قابل تامل است. در مقایسه با سال ۱۴۰۳، در سال ۱۴۰۴ شاهد کاهش چشمگیر محتوا در هر سه پلتفرم هستیم که نشان می‌دهد بزرگداشت هالوین از پیام‌های تبریک و استیکرهای مربوطه در فضای مجازی خارج شده به برگزاری رویدادهای حضوری کشیده شده است. در اینستاگرام، تعداد پست‌ها از ۱٬۱۸۸ (در ۱۴۰۳) به ۴۸۴ پست رسیده که نشان‌دهنده‌ی کاهش ۵۹٫۲٪ است. تعداد کاربران از ۲۵٬۲۸۹ به ۱٬۲۸۷ نفر کاهش یافته که درواقع کاهش ۴۹٫۱٪ داشته است و تعداد بازدیدها نیز از ۱۵۷٬۰۰۸٬۵۲۰ به ۲۹٬۸۱۱٬۵۵۷ سقوط کرده که کاهش سنگین ۸۱٪ را نشان می‌دهد. در توییتر، پست‌ها از ۱٬۱۶۶ به ۹۴۴ عدد رسیده یعنی کاهش ۱۹٪، و کاربران از ۱٬۶۲۹ به ۱٬۹۳۰ نفر رسیده‌اند، یعنی با افزایش ۱۸٫۵٪ همراه شده است. اما بازدیدها از ۱۶٬۳۲۸٬۴۵۷ به ۱۳٬۶۹۱٬۴۵۱ کاهش یافته‌اند یعنی کاهش ۱۶٪. در تلگرام، تعداد پست‌ها از ۲٬۳۲۶ به ۹۰۱ کاهش یافته که کاهش ۶۱٫۲٪ محسوب می‌شود و کاربران از ۱۲٬۳۴۶ به ۸٬۵۵۹ نفر رسیده‌اند که کاهش ۳۰٫۷٪ داشته و بازدیدها از ۵۱٬۶۹۸٬۲۴۶ به ۳۱٬۲۶۶٬۳۶۶ کاهش یافته یعنی ۳۹٫۵٪ درصد کاهش. اگر روند را از ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۴ نگاه کنیم، به‌وضوح مشاهده می‌شود که شور و حجم محتوای مربوط به «هالووین» در فضای مجازی فارسی‌زبان به‌طور پیوسته در حال افول است. در واقع، در مقایسه با ۱۴۰۲، اینستاگرام در ۱۴۰۴ حدود ۸۵٪ افت بازدید داشته، تلگرام حدود ۴۰٪ افت و توییتر نیز حدود ۲۱٪ کاهش را تجربه کرده است. نکته: البته این نکته را باید یادآور شد که افزایش تعداد بازدید در پست‌های سال‌های گذشته، مربوط به سرچ این واژه در ایام اخیر است که پلتفرم‌ها پست‌های قدیمی را دوباره در معرض دید قرار داده و توسط کاربران بازبینی می‌شود؛ اما در هرصورت تعداد انتشار محتوا و کاربران فعال گواه بر کاهش و کیفی‌تر و حرفه‌ای تر شدن محتواهای مربوط به هالووین است. منفعت مالی به قی مت نابودی آیین ملی و کهن؟ نقش سلبریتی‌ها مانند هر حوزه فرهنگی و اجتماعی دیگر، نقش سلبریتی‌ها نیز در ترویج این مسائل ملموس است. سال گذشته مرجانه گلچین در همین ایام هالووین، یک پست اینستاگرامی منتشر کرد که نشان می‌داد به بهانه یادبود شخصیت ماندگار «خانه مادر بزرگه»، خود را به شمایل یک پیرزن زشت و ترسناک گریم کرده و در پایان نیز هشتگ هالووین را منتشر کرد. اخیرا هم فاطمه گودرزی با استفاده از نمادها و گریم ترسناک، ویدیویی به بهانه ایام هالووین منتشر کرد. رسم و رسوم و آیی ن اصیل ایرانی خودمان که بهتر است! در ایران، بر خلاف آیین وارداتی هالووین، مراسم‌های اصیل و کهن بسیاری وجود دارد که اتفاقا در فرهنگ عمومی و رسانه‌ای تبلیغ و استقبال می‌شود. رسومی که شادی، معنویت و همبستگی اجتماعی را با هم آمیخته و کودکی پرخاطره‌ای را برای بسیاری از رقم زده است. از مهم‌ترین این آیین‌ها می‌توان به شب یلدا اشاره کرد؛ شبی که ایرانیان از دیرباز بلندترین شب سال را با خواندن شعر حافظ، خوردن تنقلات و گفت‌وگوهای خانوادگی جشن می‌گیرند. پس از آن، چهارشنبه‌سوری در آخرین سه‌شنبه سال است که اگر طبق رسوم و آیین اصلی خودش برگزار شود، جشنی برای بدرقه سال کهنه و استقبال از نوروز است که با پریدن از روی آتش، شادی جمعی و دورهمی‌های خانوادگی همراه می‌شود. در آغاز بهار، نوروز فرا می‌رسد؛ بزرگ‌ترین و فراگیرترین جشن ملی ایرانیان که با گستردن سفره هفت‌سین، دید و بازدید، صله‌رحم و نشاط عمومی، نماد نو شدن طبیعت و زندگی است. در کنار این آیین‌های ملی، اعیاد مذهبی مانند قربان، فطر، غدیر و نیمه‌شعبان نیز نقش مهمی در گردهمایی مردم دارند؛ ایامی که در آن خانواده‌ها به دیدار یکدیگر می‌روند، سفره‌های اطعام گسترده می‌شود. ریشه‌های شیطانی هالوین/ رواج آیین کفرآمیز قوم سلتیک اما چه می‌شود که جشن‌های غیربومی با نمادها و انگیزه‌های ناسالم، جای خود را به این آیین داده است. برای درک این پرسش ابتدا لازم است که با ریشه این مراسم که طی ‌سال‌های اخیر دستمایه تحریف شده، آشنا شویم. در مقاله‌ای که با عنوان «جن، جهان غیب و آیین‌های مشرکانه» نوشته مایرا بات، در پاییز ۲۰۲۴ منتشر شده، بخشی از این تاریخچه مورد بررسی قرار گرفته و از دیدگاه اسلامی به ریشه‌ها و مفهوم جشن هالووین پرداخته است. نویسنده ابتدا مشخص می‌کند که هالووین از آیین سامهین سرچشمه می‌گیرد، جشنی غیرتوحیدی نزد اقوام سلتی که در روز ۳۱ اکتبر برگزار می‌شد و پایان فصل برداشت و آغاز زمستان را نشان می‌داد. این زمان در باور اقوام سلتی، لحظه‌ای بود که «پرده میان دنیای زندگان و مردگان نازک می‌شود» و ارواح به زمین بازمی‌گردند. بعدها این آیین با جشن‌های مسیحی مانند روز همه قدیسان و روز همه ارواح در هم آمیخت و در نتیجه‌ی استعمار و مهاجرت به آمریکا گسترش یافت و سرانجام به شکل امروزی خود، یعنی گذاشتن شیرینی مقابل درب خانه‌ها و پوشیدن لباس‌های خوفناک و تماشای فیلم‌های ترسناک درآمد. نویسنده تاکید می‌کند که برای ادیان توحیدی مانند اسلام، پرداختن به موضوعاتی همچون شیاطین، ارواح و نیروهای ماورایی، حساسیت‌برانگیز است. در اسلام، ایمان به عالم غیب یکی از اصول بنیادین است؛ جهانی فراتر از درک انسان که شامل فرشتگان، جنیان و شیطان می‌شود. با این حال، در باور اسلامی، «ارواح مردگان» به زمین بازنمی‌گردند و آنچه گاه به عنوان «شبح» یا «روح سرگردان» تصور می‌شود، در واقع می‌تواند جلوه‌ای از جنیان باشد. شیخه فاطمه برکت‌الله، پژوهشگر علوم اسلامی، در گفت‌وگویی با رسانه Religion Media Centre می‌گوید: «قرآن در سوره انعام آیه ۵۹ می‌فرماید: کلیدهای غیب نزد خداست و جز او کسی آن را نمی‌داند. او تأکید می‌کند که در قرآن و سنت، باور به موجودات غیبی مانند فرشتگان، جن‌ها و شیطان واقعی است، اما اسلام وجود «ارواح سرگردان» را رد می‌کند و معتقد است که پس از مرگ، روح انسان در برزخ تا روز قیامت باقی می‌ماند. در ادامه، برکت‌الله به موضوع توحید و پرهیز از شرک اشاره می‌کند. توحید یعنی باور به یگانگی مطلق خداوند و اینکه هیچ قدرتی جز او شایسته پرستش نیست. از این رو، مسلمانان از هرگونه رفتار یا آیینی که ریشه در بت‌پرستی یا جادو دارد، پرهیز می‌کنند. او می‌گوید: «اسلام وجود سحر را می‌پذیرد، اما آن را عملی شیطانی و حرام می‌داند. جادوگری معمولاً شامل احضار جن یا انجام اعمال ممنوع است و فردی که آن را انجام دهد ممکن است از دایره اسلام خارج شود». در همین چارچوب، بسیاری از علمای اسلام شرکت در جشن هالووین را جایز نمی‌دانند، زیرا آن را دارای ریشه‌های مشرکانه و مرتبط با ارواح، جادو و آیین‌های پاگانی می‌دانند. برکت‌الله می‌گوید: «مسلمانان نباید در هیچ شکلی از هالووین شرکت کنند، زیرا این جشن بر مبنای آیین سامهین و باور به ارواح و نیروهای شیطانی است.» برکت‌الله هشدار می‌دهد که حتی اعمال ساده‌ای مانند پوشیدن لباس‌های خاص، کندن کدو یا پخش آب‌نبات نیز می‌تواند به معنای مشارکت در جشنی پاگانی تلقی شود و مسلمان باید از آن پرهیز کند، حتی اگر نیت مذهبی نداشته باشد. هشدار مسیحیان درباره هالوین: ش...