پرونده‌های بی‌بی: از میز بازجویی تا کشتار غزه/ شاه‌کلید فساد؛ از کنترل پنهان رسانه‌ها تا پروژه جانشینی پسر نتانیاهو

مستند «پرونده‌های بی‌بی» با تمرکز بر کارنامه‌ی سیاسی بنیامین نتانیاهو، به تحلیل یکی از جسورانه‌ترین ادعاهای مطرح‌شده درباره‌ی این سیاستمدار خونخوار قرن بیست و یکم می‌پردازد.

مستند «پرونده‌های بی‌بی» با تمرکز بر کارنامه‌ی سیاسی بنیامین نتانیاهو، به تحلیل یکی از جسورانه‌ترین ادعاهای مطرح‌شده درباره‌ی این سیاستمدار خونخوار قرن بیست و یکم می‌پردازد. سرویس فرهنگ و هنر مشرق -مستند «پرونده‌های بی‌بی» با تمرکز بر کارنامه‌ی سیاسی بنیامین نتانیاهو، به تحلیل یکی از جسورانه‌ترین ادعاهای مطرح‌شده درباره‌ی این سیاستمدار خونخوار قرن بیست و یکم می‌پردازد. هسته‌ مرکزی این فیلم، بر این استدلال استوار است که سیاست‌ها و راهبردهای تهاجمی نخست‌وزیر اسرائیل در جنگ غزه، تا حد زیادی تحت‌تأثیر تمایل شخصی او برای مصون ماندن از پیگرد قانونی به دلیل اتهامات فساد مالی شکل گرفته است. یکی از محورهای مهم، بررسی نقش کلیدی «یونی نتانیاهو»، برادر بنیامین، در مسیر صعود او به قدرت است. «یونی» که در عملیات مشهور «انتَبِه» در سال ۱۹۷۶ کشته شد، با حضورش در آن مأموریت پیچیده، بنیامین را به کانون توجهات سیاسی اسرائیل پرتاب کرد؛ رویدادی سرنوشت‌سازی که بعدها اساس چندین فیلم سینمایی، از جمله فیلم «حمله به اِنْتَبِه» (۱۹۷۷) قرار گرفت. اما یکی از جذاب‌ترین و تأثیرگذارترین بخش‌های این مستند، استفاده‌ گسترده از فیلم‌ها و نوارهای درزکرده از بازجویی‌های پلیس از بنیامین نتانیاهو و سایر چهره‌های کلیدی است. این تصاویر و صداهای منتشرنشده، بینشی بی‌سابقه و مستقیم از چگونگی مدیریت قدرت و مواجهه‌ی او با اتهامات سنگین قضایی ارائه می‌دهد. «الکس گیبنی»، تهیه‌کننده مستند پرونده‌های ‌بی‌بی- «الکسیس بلوم»، کارگردان نوارهای بازجویی نتانیاهو که همچون بمب صدا کرد مستند جنجالی «پرونده‌های بی‌بی»که پخش سراسری آن با تأخیرها و حواشی بسیار همراه بود، به یکی از پرسر و صداترین آثار اخیر میلادی تبدیل شد. این اثر، یک فیلم مستند افشاگرانه است که به شکلی بی‌سابقه به اتهامات فساد مالی و سیاسی مطرح‌شده علیه «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر اسرائیل، و خانواده او می‌پردازد. پشت این پروژه بزرگ، تیمی از برجسته‌ترین چهره‌های مستندسازی جهان قرار دارند. این فیلم را «الکس گیبنی»، تهیه‌کننده برنده جایزه اسکار که آثاری چون «تاکسی به سوی تاریکی» و «پاک شدن: ساینتولوژی و زندان باور» را در کارنامه دارد، تهیه کرده و «الکسیس بلوم»، کارگردان نامزد سه جایزه امی و خالق مستند مشهور «ما اسرار را می‌دزدیم: داستان ویکی‌لیکس»، آن را کارگردانی کرده است. این مستند در جشنواره معتبر تورنتو (TIFF) در سال گذشته با استقبال گسترده و تحسین منتقدان روبه‌رو شد. تصاویری از وحشت نتانیاهو در بازجویی پلیس //بخشی از مستند «پرونده‌های بی‌بی» از ویکی‌لیکس تا کاخ نخست‌وزیری: مسیر یک افشاگر بلوم، کارگردان این اثر، که پیش از این با ساخت پرتره‌هایی عمیق از شخصیت‌هایی همچون «کری فیشر و دبی رینولدز»، «راجر آیلز» و «آنیتا پالنبرگ» توانایی خود را در پرداختن به سوژه‌های پیچیده اثبات کرده، بار دیگر مهارت قابل توجهش را در این ژانر به نمایش گذاشت. از نگاه بسیاری از کارشناسان، دسترسی بلوم به نوارهای محرمانه بازجویی‌ها که قلب تپندهٔ این مستند را تشکیل می‌دهد، یک دستاورد بزرگ رسانه‌ای محسوب می‌شود. یک سکوت برنامه‌ریزی‌شده: چرا رسانه‌های جریان اصلی آمریکا ساکت ماندند؟ از چشم اسکار افتادن؛ یک حذف مشکوک با وجود همه موانع، «پرونده‌های بی‌بی» توانست جایگاه خود را به عنوان یکی از ۱۵ مستند برتر در فهرست اولیه آکادمی اسکار تثبیت کند. با این حال، در دور نهایی و پیش از اعلام نامزدها، رای‌دهندگان آکادمی به این فیلم رای ندادند و راهی برای ورود آن به جمع پنج نامزد نهایی باز نشد. نبردی نابرابر: از تلاش برای سانسور در اسرائیل تا استقبال در اروپا واژه کلیدی: چرا واشنگتن «مضطرب» است؟ «الکسیس بلوم»، کارگردان اثر، در اقدامی قابل تأمل، بارها در مصاحبه‌های خود از تعبیر خاص و تاملبرانگیزی استفاده کرد. او با اصرار بر این عبارت، افشا کرد که «دولت ایالات متحده همچنان درباره این فیلم 'مضطرب' است.» این واژه‌گزینی هوشمندانه، به وضوح بر فشارهای پشت پرده و حساسیت بالای محتوای این مستند در سطوح سیاسی دلالت دارد. پرده برداری از چهره واقعی: ترس، نقاب کهنۀ اقتدار را می‌درد تنها پس از دقایقی تماشا، دلیل جنجال‌برانگیز بودن «پرونده‌های بی‌بی» آشکار می‌شود. بنیامین نتانیاهو اگرچه با همان لبخند همیشگی اما تهدیدآمیز خود روی پرده حاضر می‌شود، اما در ژست‌ها و حالات چهره‌اش شکافی عمیق خودنمایی می‌کند. یک بی‌قراری محسوس، رفتارهای به ظاهر مطمئن او را تحت‌الشعاع قرار داده است. واکنش‌هایش آکنده از اضطراب است و از آن اعتمادبه‌نفس ساختگی‌ای که در میدان سیاست به نمایش می‌گذارد، خبری نیست. او قادر نیست ضعف ملموس خود را پنهان کند؛ هراسی آرام اما ژرف از خطری قریب‌الوقوع، بی‌وقفه او را می‌کوبد و سرانجام نقاب از چهره‌اش برمی‌دارد. از چهرi خونخوار تا "موش ترسوده": تضادی که دنیا را شوکه کرد این، تصویری از نتانیاهو است که جهان هرگز ندیده بود. این چهره در تقابل کامل با سیمای فردی حق‌بجانب و مصمم قرار دارد که مردم ایران از پشت تریبون‌هایش دیده‌اند. همان چهره‌ای که خود را "سرباز قرن بیست‌ویکم" می‌خواند، اکنون در پشت میز بازجویی، بیش از هر چیز به "موشی ترسیده" می‌ماند. گنجینۀ درزکرده: هستۀ اصلی یک بمب افشاگرانه هستۀ مرکزی و انفجاری این مستند، تصاویر بازجویی‌های پلیسیِ دیده‌نشده است که نه تنها نتانیاهو، بلکه همسرش «سارا» و پسر بزرگ و راست‌گرای افراطی‌شان، «یائیر»، را در مقابل بازپرس نشان می‌دهد. این حلقه اتهام به چهره‌های قدرتمند دیگری نیز گسترده می‌شود: «آرنون میلشن»، میلیاردر و تهیه‌کننده پرنفوذ هالیوود ۱-«آرنون میلشن»، میلیاردر و تهیه‌کننده پرنفوذ هالیوود ۲- «ماری ادلسون»، میلیاردر اسرائیلی-آمریکایی ۳- «شائول الوویچ»، غول صنعت مخابرات اسرائیل ۴- «نیر حِفتص»، سخنگوی سابق نتانیاهو معاملۀ تاریخی: چگونه نوارهای محرمانه به یک سلاح تبدیل شد؟ فساد سارا نتانیاهو به روایت تصویر فراتر از افشاگری؛ هنر تبدیل اسناد پراکنده به یک تراژدی مدرن آنچه مستند «پرونده‌های بی‌بی» ارائه می‌دهد، شاید برای پیگیران پرونده‌های فساد، کاملاً جدید نباشد؛ اما درخشش این اثر در دوین تیزبینانه و روایت هوشمندانه «الکسیس بلوم» نهفته است. او این تصاویر پراکنده از بازجویی‌ها را به یک "سند انفجاری" تبدیل می‌کند که روایتی هولناک از قدرتِ مهارنشده، فساد اخلاقی عمیق و جامعه‌ستیزی را به تصویر می‌کشد. تماشای این فیلم، مواجهه‌ای بی‌واسطه با یکی از تاریک‌ترین زوایای قدرت در جهان معاصر است، با جزئیاتی که کوچک‌ترین ملاحظه‌ای برای سوژه‌های خود قائل نیست. از جنگ غزه تا بطری‌های شامپاین سارا نتانیاهو؛ زنجیره‌ای از پشت پرده‌ها معاملۀ هالیوود و اورشلیم؛ بازی قدرت در ازای ویزا و معافیت مالیاتی یکی از حساس‌ترین اتهامات مطرح‌شده، مربوط به آرنون میلشن، میلیاردر و تهیه‌کننده صاحب‌نام وبنیان‌گذار کمپانی فیلمسازی «Regency Enterprises» است. فیلم افشا می‌کند که نتانیاهو از نفوذ سیاسی خود برای احیای ویزای آمریکای میلشن - که پیش از این لغو شده بود - استفاده کرد. در ازای این لطف، میلچن نه تنها با اهدای هدایای میلیونی از خانواده نتانیاهو تقدیر کرد، بلکه نخست‌وزیر را تحت فشار گذاشت تا وزیر دارایی اسرائیل را وادار کند قوانین را به نفع میلچن تغییر دهد و «معافیت‌های مالیاتی کلانی» را برای او به ارمغان آورد. شبکه فساد خانوادگی؛ از هدایای درخواستی همسر تا کنترل پنهان رسانه‌ها «بلوم» به تدریج نشان می‌دهد که شبکه فساد، بسیار گسترده‌تر از دریافت چند هدیه است. بر اساس شهادت «حداس کلاین»، دستیار سابق میلچن، «سارا نتانیاهو»، همسر نخست‌وزیر، مشکلات مصرف الکلداشته و شخصاً هدایایی به ارزش حدود ۲۸۰ هزار دلار را «درخواست» کرده است. اما مهم‌تر از همه، پرونده «شائول الویچ»، غول مخابرات اسرائیل است. فیلم نشان می‌دهد نتانیاهو چگونه او را از ورشکستگی نجات داد و در ازای آن، خانواده نتانیاهو کنترل پنهان خود را بر یکی از پرمخاطب‌ترین رسانه‌های اسرائیل، «والا نیوز»، به دست آوردند. آیا پادشاه بعدی دموکراسی قلابی رژیم فرزند نتانیاهو است؟ نقابِ "فراموشی؛ استراتژی یک خونخوار در برابر پلیس «الکسیس بلوم»، کارگردان مستند، از بی‌احترامی و گستاخیِ آشکار خانواده نتانیاهو در مواجهه با بازجویان ابراز شگفتی می‌کند. در صحنه‌ای کلیدی از «پرونده‌های بی‌بی»، «سارا نتانیاهو» با تحقیر به مدارک پلیس اشاره می‌کند و می‌گوید: «مدارک شما چرت و پرت محض است.» در مقابل، نخست‌وزیر اسرائیل نیز در سراسر فیلم، با تکیه بر یک استراتژی ثابت، بارها ادعا می‌کند که «چیزی به یاد نمی‌آورد.» در بخشی دیگر به همسر نخست وزیر رژیم اشاره می‌شود که در فساد گسترده و باج خواهی او نقش به سزایی دارد. در فلاش بکی جذاب ماجرای خیانت نتانیاهو مطرح می‌شود و او از آن پس رویداد برای اینکه در افکار عمومی اسرائیل چهره‌اش مخدوش نشود به امربر همسرش تبدیل شد. دروغی که با سند افشا شد؛ وقتی "حافظه استثنایی یک سیاستمدار از کار می‌افتد بلوم با طعنه به شهرت نتانیاهو می‌گوید:«همیشه به من گفته شده بود که او یک اَبَرقدرت حافظه دارد. اما او در موقعیت‌هایی می‌گوید چیزی را به یاد نمی‌آورد که هر انسان عادی‌ای آن را به یاد می‌آورد.» اوج این تناقض، در پرونده «آرنون نونی موزس»، سردبیر یک روزنامه اسرائیلی رخ می‌دهد. پلیس، ضبط مخفیانه‌ای که نتانیاهو از یک گفت‌وگوی محرمانه انجام داده بود را برای او پخش می‌کند، در حالی که او قاطعانه انکار کرده بود چنین کاری کرده باشد. بلوم با شگفتی می‌پرسد:«نمی‌دانم چطور ممکن است فراموش کنید که کسی را مخفیانه ضبط کرده‌اید، آن هم وقتی گوشی در جیب‌تان بوده است.» معمای روانشناختی نتانیاهو؛ نابغه‌ای خودشیفته یا دروغگویی مصلحت‌اندیش؟ کارگردان اثر، در تحلیل خود از این همه دروغگویی، به یک پرسش بنیادی می‌رسد:«آیا او از دروغ‌گفتن خود آگاه بود؟ یا تصور می‌کرد هدف، وسیله را توجیه می‌کند و اعمالش برای خیر بزرگ‌تر اسرائیل بوده است؟» پاسخ بلوم به این سؤال، کلید درک شخصیت نتانیاهو است. او می‌گوید:«نتانیاهو واقعاً باور دارد که باهوش‌ترین و تواناترین فرد در تمام اسرائیل است.» این خودبرتربینی تا بدانجاست که به گفته بلوم، بسیاری از نزدیکان سابق او، از رئیس دفتر پیشینش تا روسای پیشین شین‌بت، تأیید کرده‌اند که کلمه‌ای که نتانیاهو دائماً برای توصیف اطرافیانش به کار می‌برد، «کوتوله‌ها» است. در جهان‌بینی او، خود یک «نابغه» است و بقیه «کوتوله»هایی هستند که باید رهبری شوند.» بازی دوگانه در واشنگتن؛ از کودکی فیلادلفیا تا نطق تحریک‌آمیز در کنگره مستند «پرونده‌های بی‌بی» بارها به رابطه عمیق و چندلایه نتانیاهو با آمریکا می‌پردازد؛ کشوری که او بخشی از کودکی و دور...